Obrzęk – najważniejsze zagadnienia
Obrzęk definicja: obrzęk to nagromadzenie chłonki , czyli zastój wody oraz białek w przestrzeni tkankowej i naczyniach chłonnych na skutek upośledzenia ich transportu.
Obrzęk dzieli się na:
a) obrzęk limfatyczny
-pierwotny inaczej idiopatyczny powstały w wyniku wad wrodzonych naczyń chłonnych
-wtórny (nabyty) najczęściej spowodowany: operacjami z wycięciem węzłów chłonnych, radioterapią, urazami, nowotworami złośliwymi, zapaleniem skóry, pasożytami
b) obrzęk żylny- spowodowany zastojem żylnym w niewydolności żylnej wraz z żylakami
c) obrzęk tłuszczowy- głównie spotykany u kobiet jako niekontrolowany hormonami rozrost tkanki tłuszczowej zwłaszcza okolic ud, bioder oraz ramion, czesto bolesny
d) obrzęk mieszany (limfatyczno-żylny, limfatyczno-tłuszczowy)
Stopnie zaawansowania obrzęku limfatycznego:
stadium 0- stadium bezobiawowe, zmiany wykazywane są tylko w badaniu limfoscyntygrafii
stadium 1- obrzęk jest widoczny i miekki, ustępuje po elewacji kończyny
stadium 2- obrzęk z wtórnymi zmianami tkankowymi, który nie ulega redukcji przy wyższym ułożeniu kończyny
stadium 3- twardy obrzęk zwany słoniowacizną z typowymi zmianami skórnymi i zwłóknieniami tkanek.
Cechy charakterystyczne:
a) obrzęk limfatyczny:
-asymetryczna lokalizacja ( jedna kończyna jest więkasza),
-najczęściej zaczyna puchnąć stopa i kostka, potem stopniowo cała kończyna, po czasie druga również ,
-dodatni objaw Stemmera,
-pogłębione fałdy skórne,
-blade zabarwienie ,
-niebolesność obrzęku,
-po naciśnięciu palcem pozostaje dołek w skórze ,
-przy wtórnym obrzęku najpierw puchnie proksymalna (bliższa) część kończyny,
b) obrzęk żylny:
-symetryczna lokalizacja,
-skóra jest sina/bordowa, ciepła,
-stopa jest wolna od obrzęku,
-najczęściej obrzęk występuje powyżej kostki,
-obecne są żylaki,
-ujemny obrzęk Stemmera,
Terapia obrzęku:
leczenie obrzęków niezależnie od jego etiologii jest podobne i dzieli się na dwie fazy:
a) faza redukcji:
Jest to czas intensywnej redukcji obrzęku, trwa od kilku do kilkunastu dni w zależności od stopnia zaawansowania obrzęku, jego nasilenia, tolerancji pacjenta na terapię oraz jego chorób współistniejących. Najczęstsze składowe terapii to:
– manualny drenaż limfatyczny (zabieg manualny mający na celu pobudzenie aktywności układu limfatycznego, udrożnienie i odprowadzenie zalegającego ultrafiltratu do naczyń .)
-wielowarstwowa kompresja bandażami o niskiej rozciągliwości (bandaże zakładane są najczęściej na cały dzień i noc, następnego są zdejmowane i po krótkiej przerwie na podstawowe czynności higieniczne zakładane są ponowie
-higiena i pielęgnacja skóry,
-aktywność fizyczna w kompresji (głównie chód średnim tempem).
Po osiągnięciu optymalnej redukcji obrzęku terapeuta dokonuje pomiaru na odpowiednie wyroby uciskowe (podkolanówki, pończochy, rękaw, itp.), które mają za zadanie utrzymanie efektów terapii.
Czas oczekiwania na wyroby kompresyjne wynosi ok. 2 tygodni, do tego momentu pacjent musi kontynuować bandażowanie samodzielnie ( w domu przez rodzinę) lub w gabinecie co 2-3 dni.
Wyróżnia się dwa rodzaje wyrobów uciskowych:
• okrągłodziane, nie objęte refundacją NFZ (leczenie i profilaktyka schorzeń żylnych, obrzęków limfatycznych niewielkiego stopnia)
• płaskodziane, objęte refundacją NFZ raz na rok, pod warunkiem posiadania wniosku od lekarza specjalisty angiologia (dla zaawansowanych obrzęków limfatycznych)
Gotowe wyroby uciskowe należy zakładać codziennie po porannej toalecie, a zdejmować na noc.
b) faza utrwalająca:
jest to faza przewlekła, jej celem jest utrzymanie i optymalizacja efektów etapu pierwszego oraz zapobieganie nawrotom obrzęku głównie poprzez:
-noszenie odpowiednio dobranej odzieży uciskowej oraz systematyczna jej wymiana,
-systematyczne wizyty kontrolne u lekarza i fizjoterapeuty,
-obserwację obrzęku,
-aktywność fizyczną.
WAŻNE!
Nieleczony obrzęk może prowadzić do owrzodzeń, limfotoków, zakażeń paciorkowcami i gronkowcami, zapaleń skóry, tkanki podskórnej i naczyń chłonnych (dermatolymphangiitis), zmian skórnych (papillomatosis), nowotworów, ograniczenia ruchów w stawach, depresji oraz wykluczenia społecznego. Nie wolno bagatelizować nawet minimalnej różnicy w obwodach kończyn.
Przeciwwskazania do terapii
• Aktywna róża
• Zakrzepowe zapalenie żył w obszarze terapii,
• Przewlekła niewydolność tętnicza
• Zapalenie skóry i tkanki podskórnej
• Zaawansowana niewydolność serca NYHA III/IV
